Tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ đang gia tăng.
Là một bác sĩ cấp cứu, tôi đã chứng kiến không ít trường hợp đột quỵ nguy kịch ở người cao tuổi. Tuy nhiên, điều khiến tôi thực sự lo ngại là số bệnh nhân trẻ nhập viện vì đột quỵ đang gia tăng đáng kể. Trước đây, người ta vẫn nghĩ rằng đột quỵ là “bệnh của người già”, nhưng giờ đây, những bệnh nhân chỉ mới 15-20 tuổi cũng đã phải đối mặt với tình trạng này. Đây không còn là những trường hợp hiếm hoi mà đã trở thành một xu hướng đáng báo động.
ĐỘT QUỴ Ở TUỔI 15 – THỰC TRẠNG ĐÁNG LO NGẠI
Gần đây, khoa cấp cứu tiếp nhận hai bệnh nhân 15 tuổi nhập viện với các triệu chứng điển hình của đột quỵ: méo miệng, nói đớt, liệt nửa người. Khi nghe thông tin về độ tuổi của bệnh nhân, ngay cả nhiều bác sĩ cũng không khỏi bất ngờ.
Một bệnh nhân may mắn nhập viện sớm khi người thân kịp thời nhận ra dấu hiệu bất thường. Nhờ đó, quá trình cấp cứu diễn ra thuận lợi, bệnh nhân được điều trị kịp thời và khả năng hồi phục cao.
Trường hợp thứ hai lại không may mắn như vậy. Ban đầu, bệnh nhân được đưa đến một cơ sở y tế địa phương nhưng không xác định được nguyên nhân chính xác. Khi tình trạng nặng hơn, gia đình mới chuyển bệnh nhân đến bệnh viện tuyến trên. Lúc này, việc điều trị gặp nhiều khó khăn do bệnh đã tiến triển.
Sau khi hội chẩn và thực hiện các xét nghiệm hình ảnh, kết luận đưa ra cả hai bệnh nhân đều bị hẹp động mạch não – một trong những nguyên nhân gây đột quỵ thiếu máu não. Theo nghiên cứu, tình trạng này xảy ra phổ biến hơn ở người châu Á và có liên quan đến yếu tố di truyền.
Không chỉ dừng lại ở những bệnh nhân 15 tuổi, một trường hợp khác khiến chúng tôi thực sự tiếc nuối là một thanh niên 32 tuổi bị đột quỵ do cao huyết áp nhưng không kiểm soát tốt bệnh lý. Sau thời gian dài thức khuya, căng thẳng kéo dài do cú sốc tinh thần, cộng với thời tiết lạnh, huyết áp của bệnh nhân tăng vọt khiến mạch máu não vỡ. Dù đã được cấp cứu ngay lập tức, nhưng tổn thương quá nặng, không thể cứu chữa.
VÌ SAO ĐỘT QUỴ Ở NGƯỜI TRẺ ĐANG GIA TĂNG?
1. LỐI SỐNG THIẾU LÀNH MẠNH – NGUYÊN NHÂN HÀNG ĐẦU
Ít vận động, ngồi lâu một chỗ
Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ, nhiều người trẻ dành phần lớn thời gian ngồi trước máy tính hoặc điện thoại, đặc biệt là dân văn phòng, game thủ và những người làm việc tự do (freelancer). Việc ngồi lâu mà không vận động có thể làm chậm lưu thông máu, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông – yếu tố chính gây ra đột quỵ.
Ngoài ra, lối sống ít vận động còn góp phần gây béo phì, rối loạn mỡ máu và tiểu đường type 2 – những yếu tố nguy cơ hàng đầu của đột quỵ. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người ngồi quá 6-8 giờ/ngày có nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ cao hơn 20% so với những người vận động thường xuyên.
Lời khuyên:
•Cố gắng đứng dậy và vận động nhẹ nhàng sau mỗi 30-45 phút làm việc.
•Đi bộ, tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày để giúp duy trì tuần hoàn máu tốt hơn.
•Nếu công việc đòi hỏi ngồi lâu, có thể thực hiện các bài tập căng cơ, giãn cơ ngay tại chỗ để giúp máu lưu thông tốt hơn.
Ăn uống không khoa học
Chế độ ăn uống hiện đại với thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, thức ăn nhiều dầu mỡ và đường đang ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tim mạch của nhiều người trẻ. Những thực phẩm này làm tăng cholesterol xấu (LDL), gây xơ vữa động mạch và làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông – nguyên nhân chính gây nhồi máu não.
Lời khuyên:
•Tăng cường ăn rau xanh, trái cây, các loại hạt, cá béo để cung cấp chất xơ, vitamin và omega-3 giúp bảo vệ mạch máu.
•Hạn chế thực phẩm chứa chất béo bão hòa như đồ chiên rán, mỡ động vật.
•Bổ sung đủ nước (1,5-2 lít/ngày) để giúp máu lưu thông tốt hơn.
Hút thuốc lá, rượu bia và chất kích thích
Rất nhiều người trẻ có thói quen hút thuốc lá hoặc sử dụng rượu bia thường xuyên mà không biết rằng đây là một trong những nguyên nhân làm tăng nguy cơ đột quỵ lên gấp nhiều lần.
•Thuốc lá chứa hơn 7.000 chất độc hại, trong đó có nicotine làm co mạch máu, tăng huyết áp và thúc đẩy sự hình thành cục máu đông. Người hút thuốc có nguy cơ đột quỵ cao hơn 2-4 lần so với người không hút thuốc.
•Rượu bia làm tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim và gây tổn thương thành mạch máu. Uống rượu quá mức cũng có thể gây mất nước, làm tăng độ đặc của máu, dẫn đến nguy cơ tắc nghẽn mạch máu.
•Chất kích thích (ma túy, cần sa, bóng cười…) làm tổn thương hệ thần kinh, gây rối loạn huyết áp, co thắt mạch máu và có thể gây đột quỵ ngay lập tức, kể cả ở người trẻ khỏe mạnh.
Lời khuyên:
•Hạn chế tối đa rượu bia và từ bỏ thuốc lá ngay từ bây giờ.
•Tuyệt đối không sử dụng chất kích thích, vì chỉ một lần sử dụng cũng có thể gây đột quỵ tức thì.
2. THỨC KHUYA, CĂNG THẲNG KÉO DÀI – “KẺ THÙ THẦM LẶNG” CỦA MẠCH MÁU
Nhiều người trẻ hiện nay có thói quen thức khuya làm việc, xem phim, chơi game hoặc lướt điện thoại đến 2-3h sáng. Việc thiếu ngủ kéo dài sẽ gây căng thẳng thần kinh, tăng huyết áp và làm suy yếu mạch máu theo thời gian.
Ngoài ra, căng thẳng kéo dài kích thích cơ thể tiết ra nhiều hormone adrenaline, làm tăng nhịp tim, co thắt mạch máu và tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Nhiều trường hợp đột quỵ xảy ra ngay sau khi bệnh nhân trải qua căng thẳng cực độ.
Lời khuyên:
•Ngủ đủ 7-8 tiếng/ngày, đi ngủ trước 23h để hệ thần kinh và mạch máu được nghỉ ngơi.
•Giảm căng thẳng bằng cách tập thể dục, thiền, nghe nhạc nhẹ, đọc sách…
•Không sử dụng điện thoại, máy tính trước khi ngủ để tránh ảnh hưởng đến giấc ngủ.
3. KHÔNG KIỂM SOÁT TỐT BỆNH LÝ NỀN – “QUẢ BOM NỔ CHẬM”
Cao huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu… ngày càng phổ biến ở người trẻ nhưng lại thường bị xem nhẹ vì “chưa có triệu chứng gì nghiêm trọng”. Tuy nhiên, những bệnh lý này chính là nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ, đặc biệt khi không được kiểm soát tốt.
•Huyết áp cao làm tăng áp lực lên thành mạch, dễ gây vỡ mạch máu não.
•Tiểu đường gây tổn thương mạch máu, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
•Mỡ máu cao làm tắc nghẽn mạch máu, gây nhồi máu não.
Lời khuyên:
•Kiểm tra sức khỏe định kỳ, theo dõi huyết áp, đường huyết và mỡ máu.
•Dùng thuốc đúng chỉ định của bác sĩ, không tự ý ngưng thuốc dù cảm thấy khỏe mạnh.
•Thay đổi chế độ ăn uống, tập thể dục để kiểm soát bệnh lý nền.
4. KHÔNG NHẬN DIỆN KỊP THỜI DẤU HIỆU ĐỘT QUỴ
Rất nhiều người trẻ khi có dấu hiệu đột quỵ nhưng lại nghĩ rằng “mình còn trẻ, không thể bị đột quỵ”. Chính sự chủ quan này khiến họ bỏ lỡ “thời gian vàng” để can thiệp kịp thời.
GIA TĂNG ĐỘT QUỴ Ở NGƯỜI TRẺ SAU TẾT – NGUYÊN NHÂN TỪ ĐÂU?
Tết là dịp sum họp, nghỉ ngơi nhưng cũng là thời điểm mà số ca đột quỵ nhập viện tăng cao đáng báo động. Tại nhiều bệnh viện lớn trên cả nước, số bệnh nhân đột quỵ nhập viện trong và sau Tết luôn có xu hướng gia tăng, trong đó có không ít trường hợp trẻ tuổi.
Vậy đâu là nguyên nhân khiến đột quỵ sau Tết trở nên phổ biến hơn?
1. ĂN UỐNG KHÔNG KIỂM SOÁT
Những ngày Tết, chúng ta thường có xu hướng ăn uống thả ga, ít kiểm soát, đặc biệt là những thực phẩm giàu chất béo, muối và đường. Những món ăn truyền thống như bánh chưng, bánh tét, thịt kho tàu, dưa hành, nem rán… tuy ngon miệng nhưng lại chứa nhiều cholesterol xấu (LDL), muối và đường – những tác nhân hàng đầu gây rối loạn mỡ máu và tăng huyết áp.
Những sai lầm phổ biến trong ăn uống ngày Tết:
•Ăn quá nhiều thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, dễ làm tăng cholesterol, gây xơ vữa động mạch.
•Tiêu thụ quá nhiều muối (từ dưa muối, đồ khô, thực phẩm đóng hộp), làm tăng huyết áp đột ngột.
•Ăn nhiều đồ ngọt, bánh kẹo, nước ngọt, khiến đường huyết tăng cao, đặc biệt nguy hiểm với người có bệnh tiểu đường.
•Uống ít nước, làm máu đặc hơn, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
Giải pháp:
- Ăn uống có chừng mực, không ăn quá nhiều thịt đỏ, thực phẩm nhiều muối.
- Tăng cường rau xanh, trái cây tươi để bổ sung chất xơ và vitamin, giúp bảo vệ mạch máu.
- Uống đủ nước (1,5-2 lít/ngày) để tránh tình trạng máu đặc, giảm nguy cơ tắc mạch.
- Hạn chế các món chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn để giảm gánh nặng cho tim mạch.
2. UỐNG RƯỢU BIA QUÁ MỨC – HIỂM HỌA TIỀM ẨN
Rượu bia là thứ không thể thiếu trong những cuộc gặp gỡ, chúc Tết. Tuy nhiên, uống rượu bia quá mức là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ sau Tết.
Tác hại của rượu bia đối với mạch máu:
•Làm giãn mạch đột ngột, khiến huyết áp không ổn định, dễ dẫn đến xuất huyết não.
•Gây mất nước, khiến máu đặc hơn, làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, gây tắc mạch não.
•Làm tăng nhịp tim bất thường, có thể dẫn đến rung nhĩ – một yếu tố nguy cơ lớn gây đột quỵ do tắc mạch.
•Tổn thương gan và thận, gián tiếp ảnh hưởng đến quá trình lọc máu và điều hòa huyết áp.
Một nghiên cứu cho thấy, những người uống quá 4 ly rượu mỗi ngày có nguy cơ đột quỵ cao hơn 50% so với những người không uống hoặc uống có kiểm soát.
Giải pháp:
- Hạn chế rượu bia, đặc biệt là người có tiền sử cao huyết áp, tiểu đường, bệnh tim mạch.
- Nếu buộc phải uống, hãy kiểm soát lượng rượu bia và uống nhiều nước để bù lại lượng nước mất đi.
- Tuyệt đối không uống rượu khi đói, không uống liền nhiều ly trong thời gian ngắn.
3. NGỪNG UỐNG THUỐC ĐIỀU TRỊ – NGUY CƠ TÁI PHÁT ĐỘT QUỴ
Một sai lầm đáng tiếc mà nhiều bệnh nhân mắc phải trong dịp Tết là ngưng uống thuốc điều trị bệnh nền (cao huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, bệnh tim mạch…).
Nguyên nhân phổ biến:
•Nghĩ rằng ngày Tết thì không cần uống thuốc, nhất là khi thấy cơ thể vẫn khỏe mạnh.
•Cơ sở y tế nghỉ lễ, khó tái khám, mua thuốc.
•Tâm lý chủ quan, bận rộn nên quên uống thuốc đúng giờ.
Việc ngưng thuốc điều trị có thể khiến huyết áp tăng vọt, đường huyết mất kiểm soát, gây biến chứng nguy hiểm, trong đó có đột quỵ.
Giải pháp:
- Tuyệt đối không tự ý ngừng thuốc, dù chỉ trong vài ngày.
- Chuẩn bị sẵn thuốc trước kỳ nghỉ, đảm bảo có đủ thuốc để uống đúng liệu trình.
- Nếu có dấu hiệu bất thường (nhức đầu, chóng mặt, tê bì chân tay…), cần đi khám ngay lập tức.
4. THỜI TIẾT LẠNH – KẺ THÙ CỦA BỆNH NHÂN TIM MẠCH
Ở miền Bắc, dịp Tết trùng với mùa lạnh, nhiệt độ có thể xuống thấp, gây ảnh hưởng lớn đến hệ tim mạch, đặc biệt ở những người cao tuổi, người có bệnh nền.
❄️ Tác động của thời tiết lạnh lên cơ thể:
•Làm co mạch, tăng huyết áp đột ngột, dễ gây vỡ mạch máu não.
•Tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, do nhiệt độ thấp làm tăng độ nhớt của máu.
•Gây co thắt động mạch vành, làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.
•Gây hạ thân nhiệt, ảnh hưởng đến tuần hoàn máu và hoạt động của tim.
Nhiều nghiên cứu cho thấy số ca đột quỵ tăng cao vào mùa lạnh, đặc biệt là sáng sớm – thời điểm huyết áp dễ tăng đột ngột nhất.
Giải pháp:
- Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng đầu, cổ, tay, chân khi ra ngoài trời lạnh.
- Không ra ngoài đột ngột khi vừa thức dậy, hãy nằm trên giường một lúc để cơ thể thích nghi.
- Uống nước ấm, ăn đủ bữa để giữ nhiệt độ cơ thể ổn định.
- Tập thể dục vừa phải, không tập quá sớm hoặc quá muộn trong ngày.
Sau Tết, số ca đột quỵ tăng cao do nhiều nguyên nhân, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu mỗi người chủ động thay đổi lối sống và giữ gìn sức khỏe.
Những điều cần làm ngay để giảm nguy cơ đột quỵ:
✔ Ăn uống điều độ, tránh thực phẩm quá nhiều dầu mỡ, muối và đường.
✔ Hạn chế rượu bia, không hút thuốc lá.
✔ Duy trì uống thuốc đúng theo chỉ định, không tự ý ngưng thuốc.
✔ Giữ ấm cơ thể, đặc biệt vào mùa lạnh.
✔ Theo dõi huyết áp, đường huyết thường xuyên.
✔ Vận động nhẹ nhàng, không ngồi một chỗ quá lâu.
Đặc biệt quan trọng: Nếu có dấu hiệu đột quỵ (méo miệng, yếu tay chân, nói khó…), cần gọi cấp cứu ngay để không bỏ lỡ “thời gian vàng” cứu chữa!
Tết là thời điểm vui vẻ, nhưng đừng quên giữ gìn sức khỏe để không phải đối mặt với những hậu quả đáng tiếc.
LÀM SAO ĐỂ PHÒNG NGỪA ĐỘT QUỴ Ở NGƯỜI TRẺ?
Là bác sĩ cấp cứu, tôi đã chứng kiến nhiều trường hợp bệnh nhân trẻ tuổi nhập viện vì đột quỵ. Điều đáng tiếc là hầu hết họ đều không nghĩ rằng mình có nguy cơ. Nhưng thực tế, đột quỵ không chỉ xảy ra ở người cao tuổi. Nó có thể đến với bất cứ ai, bất cứ lúc nào.
Đột quỵ không phải là “cơn bệnh bất ngờ” – phần lớn các trường hợp hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu bạn biết cách bảo vệ sức khỏe từ sớm. Vậy, cần làm gì để giảm nguy cơ đột quỵ ngay từ khi còn trẻ?
1. KIỂM SOÁT TỐT BỆNH LÝ NỀN
Rất nhiều người trẻ bị đột quỵ có tiền sử bệnh lý nền như cao huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu nhưng không điều trị hoặc chủ quan trong kiểm soát bệnh. Điều này vô tình làm tăng nguy cơ tổn thương mạch máu não và gây ra đột quỵ sớm.
Nếu bạn có bất kỳ bệnh lý nào sau đây, hãy chủ động kiểm soát ngay từ hôm nay:
- Cao huyết áp: Đo huyết áp định kỳ, duy trì huyết áp dưới 130/80 mmHg nếu có bệnh nền.
- Tiểu đường: Kiểm soát đường huyết chặt chẽ để tránh biến chứng mạch máu não.
- Rối loạn mỡ máu: Kiểm tra lipid máu thường xuyên, giữ mức LDL dưới 100 mg/dL.
- Bệnh tim mạch: Nếu bị rung nhĩ, hẹp van tim, cần dùng thuốc chống đông theo chỉ định bác sĩ.
❗ Lưu ý: Đừng tự ý ngưng thuốc, đặc biệt là thuốc huyết áp, tiểu đường, mỡ máu. Điều này có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ đột ngột.
2. THAY ĐỔI LỐI SỐNG LÀNH MẠNH
Lối sống kém lành mạnh góp phần không nhỏ vào tỷ lệ đột quỵ ngày càng gia tăng ở người trẻ. Vì vậy, hãy điều chỉnh ngay những thói quen hằng ngày để bảo vệ sức khỏe mạch máu.
Duy trì vận động thể chất
•Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày, ít nhất 5 ngày/tuần để cải thiện tuần hoàn máu.
•Ưu tiên các bài tập tốt cho tim mạch như đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe, yoga, nhảy dây.
•Nếu làm việc văn phòng, hãy đứng dậy vận động sau mỗi 30-45 phút, không ngồi quá lâu.
Ăn uống khoa học, bảo vệ mạch máu
•Hạn chế chất béo bão hòa, thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhiều dầu mỡ.
•Bổ sung rau xanh, chất xơ, thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, cá thu, hạt óc chó).
•Uống đủ nước (1,5 – 2 lít/ngày) để giảm nguy cơ hình thành cục máu đông.
Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia
•Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ nhồi máu não gấp 2-4 lần. Nếu bạn đang hút, hãy bỏ ngay!
•Rượu bia làm tăng huyết áp, tổn thương gan thận, giảm khả năng điều hòa mạch máu. Hãy uống có kiểm soát.
Ngủ đủ giấc, kiểm soát căng thẳng
•Ngủ 6-8 tiếng/ngày, tránh thức khuya vì thiếu ngủ làm tăng huyết áp và nguy cơ đột quỵ.
•Giảm căng thẳng bằng thiền, yoga, đọc sách, hạn chế stress kéo dài gây tổn thương mạch máu.
3. NHẬN BIẾT SỚM DẤU HIỆU ĐỘT QUỴ THEO NGUYÊN TẮC BEFAST
Dù đã phòng ngừa kỹ lưỡng, bạn vẫn cần biết cách nhận diện sớm đột quỵ để cấp cứu kịp thời. Hãy ghi nhớ nguyên tắc BEFAST – dấu hiệu quan trọng giúp phát hiện đột quỵ ngay khi nó xảy ra.
BEFAST gồm 6 dấu hiệu:
B – Balance (Mất thăng bằng):
Chóng mặt đột ngột, không thể đi lại bình thường.
E – Eyes (Mất thị lực):
Nhìn mờ, mất thị lực tạm thời ở một hoặc cả hai mắt.
F – Face (Méo miệng):
Miệng bị xệ một bên khi cười hoặc nói chuyện.
A – Arms (Yếu tay chân):
Không thể nâng hoặc cầm nắm vật bằng một bên tay.
S – Speech (Nói khó, nói ngọng):
Giọng nói không rõ ràng, lắp bắp, không thể diễn đạt trôi chảy.
T – Time (Thời gian cấp cứu):
Đưa bệnh nhân đến viện ngay lập tức, thời gian vàng là trong 4,5 giờ đầu!
Lưu ý: Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu nào trong BEFAST, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức. Không tự ý cho uống thuốc hay chờ đợi xem triệu chứng có tự hết hay không.
4. ĐỊNH KỲ KHÁM SỨC KHỎE, TẦM SOÁT NGUY CƠ ĐỘT QUỴ
Đừng đợi đến khi có bệnh mới đi khám! Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ như cao huyết áp, rối loạn mỡ máu, tiểu đường, rung nhĩ…
Nên kiểm tra sức khỏe ít nhất 6-12 tháng/lần với các xét nghiệm sau:
✔ Đo huyết áp và kiểm tra nhịp tim.
✔ Xét nghiệm mỡ máu, đường huyết để phát hiện rối loạn chuyển hóa sớm.
✔ Siêu âm Doppler động mạch cảnh nếu có tiền sử gia đình bị đột quỵ.
✔ Điện tâm đồ, siêu âm tim nếu có yếu tố nguy cơ bệnh tim mạch.
ĐỘT QUỴ CÓ THỂ PHÒNG NGỪA – HÃY HÀNH ĐỘNG NGAY TỪ HÔM NAY!
Những điều bạn cần làm ngay:
✔ Kiểm soát tốt bệnh lý nền, không tự ý bỏ thuốc.
✔ Duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống khoa học, tập thể dục đều đặn.
✔ Hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá.
✔ Nhận diện sớm dấu hiệu đột quỵ theo BEFAST.
✔ Khám sức khỏe định kỳ, tầm soát nguy cơ.
Đột quỵ không chừa một ai, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu có ý thức bảo vệ sức khỏe từ sớm. Đừng để đến khi quá muộn mới hối tiếc!
Hãy chia sẻ bài viết này để giúp nhiều người hiểu rõ hơn về nguy cơ đột quỵ và biết cách bảo vệ bản thân cũng như người thân yêu!
XEM THÊM: