Cá thác lác (hay còn gọi là cá thát lát) là một trong những loài cá nước ngọt được nhiều gia đình Việt yêu thích. Không chỉ nổi bật bởi vị thịt dẻo, thơm, dai nhẹ và ít xương, mà còn rất dễ chế biến thành nhiều món ngon dân dã như chả cá, canh khổ qua, kho nghệ hay nấu lẩu.
Với đặc tính giàu dinh dưỡng, thịt cá mềm và lành tính, cá thác lác không chỉ phù hợp với người lớn tuổi mà còn tốt cho cả trẻ em và phụ nữ sau sinh. Đặc biệt, loại cá này còn được xem là thực phẩm hỗ trợ tăng cường sức khỏe tim mạch, cải thiện tiêu hóa và làm dịu thần kinh.
Không chỉ trong ẩm thực, cá thác lác còn xuất hiện trong nhiều bài thuốc dân gian và y học cổ truyền. Vậy cụ thể, cá thác lác có tác dụng gì, đâu là những món ăn – bài thuốc có thể tận dụng loại cá này để vừa ngon miệng vừa tốt cho sức khỏe?
Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn trong các phần tiếp theo của bài viết.
Đặc điểm sinh học và giá trị dinh dưỡng
1. Đặc điểm sinh học
Cá thác lác thuộc họ Notopteridae, sống chủ yếu ở các vùng nước ngọt như sông, hồ, kênh rạch. Loài cá này có thân hình dẹp, đầu nhỏ, miệng rộng, đuôi nhỏ và thường dài từ 40 đến 60 cm. Toàn thân phủ lớp vảy nhỏ óng ánh, với màu nâu xám ở lưng và trắng bạc ở bụng. Trọng lượng trung bình dao động từ 100–200g, nhưng cũng có con nặng tới 400g.
Cá ăn tạp, chủ yếu sống ở tầng đáy và kiếm ăn vào chiều tối hoặc ban đêm. Thức ăn chính là các loài thủy sinh nhỏ, rễ cây, cá con và giáp xác. Mùa sinh sản thường rơi vào tháng 5–7 hàng năm, cá mái đẻ rất nhiều trứng và thường đẻ bám trên cây thủy sinh. Cá con sinh trưởng nhanh, dễ nuôi và dễ thích nghi với môi trường.
2. Giá trị dinh dưỡng nổi bật
Không chỉ là thực phẩm quen thuộc, cá thác lác còn là nguồn dinh dưỡng phong phú, tốt cho nhiều đối tượng.
Trong 100g phần ăn được của cá, chứa:
-
11,3g chất béo (đa phần là chất béo chưa bão hòa)
-
Hàm lượng omega-3 cao, tốt cho tim mạch và trí não
-
Protein chất lượng cao
-
Giàu vitamin B, D, cùng các khoáng chất như phốt pho, canxi, sắt…
Điểm đặc biệt là cá thác lác thuộc nhóm cá béo lành mạnh, giúp cung cấp năng lượng bền vững mà không làm tăng mỡ máu hay cholesterol xấu nếu được chế biến đúng cách.
Với những dưỡng chất như vậy, không khó để lý giải cá thác lác có tác dụng gì trong việc bồi bổ sức khỏe, phòng và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác nhau – điều mà chúng ta sẽ tiếp tục khám phá trong các phần kế tiếp.
Cá thác lác có tác dụng gì trong y học cổ truyền?
Không chỉ được ưa chuộng trong ẩm thực, cá thác lác còn được biết đến như một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Theo Đông y, cá thác lác có vị ngọt, tính bình, không độc, rất phù hợp để bồi bổ sức khỏe và hỗ trợ điều trị nhiều loại bệnh lý.
Vậy cụ thể cá thác lác có tác dụng gì theo y học cổ truyền?
1. Bổ khí huyết, ích thận tráng dương
Nhờ tính bình, vị ngọt và hàm lượng dinh dưỡng cao, cá thác lác giúp bổ sung khí huyết, tăng cường sinh lực, rất phù hợp với những người tỳ hư, sinh lý yếu, người hay mệt mỏi, ăn kém, mất ngủ hoặc suy nhược sau ốm.
2. Trừ phong thấp, giảm đau, hỗ trợ xương khớp
Trong các bài thuốc dân gian, cá thác lác được kết hợp với rau cần, hoa thiên lý hoặc gừng để hỗ trợ điều trị viêm khớp, đau nhức, phong thấp – những chứng bệnh thường gặp ở người trung niên và cao tuổi.
3. Nhuận tràng, hỗ trợ tiêu hóa
Cá thác lác dễ tiêu, ít tanh, lại có tính mát nên rất tốt cho đường ruột. Những người tỳ vị yếu, hay đầy bụng, chán ăn hoặc tiêu hóa kém đều có thể dùng cá nấu canh để cải thiện chức năng tiêu hóa.
4. Tăng cường thể lực và dưỡng thai
Phụ nữ mang thai hoặc sau sinh thiếu sữa, mệt mỏi, ăn uống không ngon miệng có thể dùng cá thác lác kho nghệ, nấu với hạt sen, nấm hương… để bổ máu, phục hồi sức khỏe và kích thích tuyến sữa.
Với những công dụng này, không khó hiểu khi nhiều người thắc mắc cá thác lác có tác dụng gì lại thường được các lương y, người cao tuổi nhắc đến như một món ăn – bài thuốc giúp tăng cường sức khỏe một cách tự nhiên, an toàn và hiệu quả.
Các bài thuốc dân gian từ cá thác lác
Từ xa xưa, ông bà ta đã biết tận dụng cá thác lác như một vị thuốc quý trong đời sống hằng ngày. Nhờ vào tính bình, vị ngọt, không độc, loại cá này khi kết hợp với rau củ, thảo dược sẽ trở thành những món ăn – bài thuốc đơn giản, dễ làm nhưng hiệu quả cao.
Dưới đây là những gợi ý cụ thể giúp bạn hiểu rõ hơn cá thác lác có tác dụng gì trong chữa bệnh và bồi bổ sức khỏe.
1. Canh cá thác lác nấu nấm – Hỗ trợ ăn ngủ kém, chóng mặt
Nguyên liệu:
-
150g thịt cá thác lác băm
-
3 tai nấm hương
-
Một ít măng khô, gừng, hành lá, gia vị
Cách làm:
-
Nấm hương ngâm mềm, thái nhỏ.
-
Măng luộc chín, xé sợi.
-
Phi thơm hành, cho gừng vào xào cùng thịt cá, sau đó thêm nấm, măng và nước nấu thành canh.
Tác dụng:
Bổ khí, tăng cường tiêu hóa, giúp ăn ngon, ngủ sâu giấc.
2. Canh cá thác lác bắp cải – Hỗ trợ đau dạ dày, tỳ vị yếu
Nguyên liệu:
-
150g cá thác lác
-
1/4 cái bắp cải, hành ngò, gừng, gia vị
Cách làm:
-
Cá băm viên hoặc để nguyên miếng mỏng.
-
Bắp cải thái sợi, luộc sơ rồi cho vào nồi nước sôi cùng cá, nêm nếm vừa ăn.
Tác dụng:
Làm dịu dạ dày, giảm trào ngược, tốt cho người tỳ vị hư yếu, hay đầy hơi.
3. Canh cá thác lác hoa thiên lý – Tăng cường sinh lý nam giới
Nguyên liệu:
-
200g cá thác lác
-
1 nắm hoa thiên lý tươi
-
Hành, gừng, nước dùng
Cách làm:
-
Thịt cá băm viên nhỏ, nấu với nước sôi.
-
Khi cá chín, cho hoa thiên lý vào nấu thêm 3 phút rồi tắt bếp.
Tác dụng:
Bổ thận tráng dương, hỗ trợ cải thiện sinh lý, tăng cường thể lực.
4. Cá thác lác nấu hạt sen – Bồi bổ người suy nhược, trẻ chậm lớn
Nguyên liệu:
-
150g cá thác lác
-
10 hạt sen, 3 tai nấm đông cô
-
Gừng, hành, gia vị
Cách làm:
-
Hạt sen hầm chín mềm.
-
Nấm ngâm mềm, thái nhỏ.
-
Viên cá nhồi hạt sen vào nấm, nấu cùng nước dùng.
Tác dụng:
Bồi bổ cơ thể, tăng cân, cải thiện tiêu hóa, ngủ ngon, tăng đề kháng.
5. Cá thác lác om rau cần – Hỗ trợ huyết áp cao, đàm thấp
Nguyên liệu:
-
200g cá thác lác
-
1 bó rau cần, hành tím, gia vị
Cách làm:
-
Cá thái lát hoặc viên nhỏ, ướp nhẹ gia vị.
-
Rau cần cắt khúc, xào sơ, cho cá vào om chung với chút nước.
Tác dụng:
Giúp làm mát gan, thanh lọc cơ thể, hỗ trợ hạ huyết áp và giảm mỡ máu.
6. Canh khổ qua nhồi cá thác lác – Giải nhiệt, hỗ trợ gan
Nguyên liệu:
-
2 trái khổ qua
-
150g cá thác lác
-
Hành, gia vị
Cách làm:
-
Cá băm nhuyễn, ướp gia vị.
-
Bổ đôi khổ qua, bỏ ruột, nhồi cá vào trong rồi đem nấu canh.
Tác dụng:
Thanh nhiệt, giải độc gan, hỗ trợ vàng da, nóng trong.
7. Canh chua cá thác lác – Hỗ trợ giảm cân, chống mệt mỏi
Nguyên liệu:
-
Cá thác lác, cà chua, dọc mùng, giá đỗ, hoa chuối, rau ngổ, hành, ớt, me chua
Cách làm:
-
Cá băm viên hoặc thái lát.
-
Nấu nước dùng với me, cho rau và cá vào nấu chín.
Tác dụng:
Giảm mệt mỏi, kích thích tiêu hóa, giúp thanh lọc và hỗ trợ giảm cân.
8. Cá thác lác kho nghệ – Phục hồi sau sinh, tăng tiết sữa
Nguyên liệu:
-
200g cá thác lác
-
1 củ nghệ tươi, nước mắm, tiêu, gừng
Cách làm:
-
Cá ướp mắm, nghệ, tiêu, kho lửa nhỏ cho thấm.
-
Ăn với cơm nóng, dùng trong 1–2 lần/tuần.
Tác dụng:
Làm ấm bụng, bổ máu, giúp mẹ sau sinh ăn ngon, cải thiện chất lượng sữa.
Nhìn vào các món ăn – bài thuốc trên, có thể thấy rõ cá thác lác có tác dụng gì không chỉ dừng lại ở giá trị dinh dưỡng mà còn là “vị thuốc trong bếp” quý giá. Khi biết cách kết hợp đúng nguyên liệu, món ăn sẽ vừa ngon miệng vừa hỗ trợ sức khỏe hiệu quả.
Gợi ý sử dụng hiệu quả và lưu ý khi dùng
Biết rõ cá thác lác có tác dụng gì là bước đầu quan trọng, nhưng để tận dụng tối đa lợi ích của loại thực phẩm này, bạn cũng cần nắm vững cách sử dụng và một vài lưu ý quan trọng khi chế biến, bảo quản.
1. Nên ăn cá thác lác bao nhiêu lần mỗi tuần?
-
Với người khỏe mạnh bình thường: ăn 2–3 lần/tuần là hợp lý.
-
Với trẻ nhỏ, người lớn tuổi, phụ nữ sau sinh: có thể dùng từ 1–2 lần/tuần tùy vào tình trạng sức khỏe.
-
Không nên ăn liên tục trong nhiều ngày liền để tránh gây mất cân đối dinh dưỡng.
2. Ai nên ăn cá thác lác?
-
Người suy nhược, mới ốm dậy
-
Trẻ em chậm lớn, biếng ăn
-
Người bị rối loạn tiêu hóa, tỳ vị hư
-
Người bị cao huyết áp, gan yếu, thừa cân cần giảm béo
-
Phụ nữ sau sinh, thiếu sữa, mất ngủ
3. Cách chọn và chế biến cá đúng cách
-
Ưu tiên cá tươi sống, da sáng, mắt trong, thịt chắc, không có mùi lạ.
-
Nếu mua chả cá thác lác sẵn: chọn nơi uy tín, không có chất bảo quản, màu sắc tự nhiên, không quá trắng hoặc vàng gắt.
-
Khi chế biến, nên nấu chín kỹ để đảm bảo an toàn, tránh ăn tái sống.
-
Hạn chế chiên rán quá nhiều dầu mỡ, ưu tiên hấp, nấu canh, kho nhẹ để giữ nguyên dưỡng chất.
4. Lưu ý khi sử dụng
-
Người bị dị ứng hải sản hoặc protein động vật nên cẩn trọng khi dùng lần đầu.
-
Không nên ăn cá đã để quá lâu trong tủ lạnh hoặc cá có dấu hiệu hư hỏng.
-
Tránh kết hợp cá thác lác với thực phẩm có tính hàn quá mạnh như rau răm, rau má trong cùng bữa để không gây rối loạn tiêu hóa.
Khi biết cách chọn mua, bảo quản và chế biến hợp lý, bạn sẽ tận dụng được tối đa những lợi ích mà cá thác lác có tác dụng gì mang lại. Đây là thực phẩm dễ ăn, lành tính và phù hợp với nhiều lứa tuổi – rất xứng đáng có mặt trong thực đơn hàng tuần của mỗi gia đình.
Cá thác lác – Món ngon dân dã, bổ dưỡng cho sức khỏe
Giữa vô vàn loại thực phẩm hiện đại, cá thác lác vẫn giữ được chỗ đứng riêng nhờ hương vị đặc trưng, dễ chế biến và giá trị dinh dưỡng cao. Không chỉ giúp bữa ăn thêm phong phú, cá thác lác còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe nhờ vào khả năng hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường miễn dịch, dưỡng thai, ngủ ngon và hồi phục thể lực.
Thông qua các bài thuốc dân gian, món canh, món kho dân dã, chúng ta có thể thấy rõ cá thác lác có tác dụng gì không chỉ ở mặt dinh dưỡng mà còn ở góc độ hỗ trợ điều trị bệnh một cách tự nhiên, an toàn.
Nếu biết cách lựa chọn, kết hợp và chế biến hợp lý, cá thác lác hoàn toàn có thể trở thành “người bạn đồng hành” cho sức khỏe của cả gia đình, từ người già đến trẻ nhỏ. Và đôi khi, những món ăn đơn giản, truyền thống lại chính là chìa khóa để nuôi dưỡng cơ thể một cách bền vững.
XEM THÊM: