Ăn củ ấu có tác dụng gì? Cách dùng và những bài thuốc dân gian

Củ ấu là loại củ dân dã, quen thuộc với nhiều người Việt, thường xuất hiện vào mùa thu và hay được ăn luộc hoặc nấu cháo. Không chỉ ngon miệng và dễ ăn, củ ấu còn chứa nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe như tinh bột, vitamin, khoáng chất và chất xơ. Từ lâu, loại củ này đã được sử dụng trong y học cổ truyền như một vị thuốc hỗ trợ chữa tiêu chảy, suy nhược, nóng trong, thậm chí giúp bổ máu, tăng sức đề kháng.

Vậy ăn củ ấu có tác dụng gì, có nên dùng thường xuyên hay không, và cần lưu ý điều gì khi sử dụng? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về thành phần dinh dưỡng, công dụng, cách chế biến và những bài thuốc dân gian từ củ ấu – để bạn có thể tận dụng loại thực phẩm này một cách an toàn và hiệu quả nhất.

Thành phần dinh dưỡng có trong củ ấu

Củ ấu, còn gọi là ấu trụi, ấu nước, lãng thực, là loại cây thủy sinh có hình dáng độc đáo với hai “sừng” nhọn đặc trưng. Không chỉ là món ăn dân dã, củ ấu còn được đánh giá cao nhờ thành phần dinh dưỡng phong phú, tốt cho sức khỏe.

Nguồn tinh bột dồi dào, ít chất béo

Trong 100g củ ấu chín, hàm lượng tinh bột chiếm khoảng 49% – cung cấp năng lượng lành mạnh cho cơ thể. Củ ấu gần như không chứa cholesterol và rất ít chất béo, phù hợp với người ăn kiêng hoặc cần kiểm soát mỡ máu.

Ngoài tinh bột, củ ấu còn cung cấp 10,3% protein, là nguồn đạm thực vật tốt, dễ hấp thu, giúp hỗ trợ cơ bắp và tái tạo mô.

Giàu vitamin và khoáng chất thiết yếu

Củ ấu chứa nhiều vi chất quan trọng cho cơ thể:

• Vitamin B1, B2, B3 (PP): hỗ trợ trao đổi chất, giảm mệt mỏi

• Vitamin C: tăng sức đề kháng, chống oxy hóa

• Canxi, photpho, magie: hỗ trợ xương chắc khỏe

• Sắt và mangan: tốt cho máu và tim mạch

• Kali: điều hòa huyết áp

• Iod: ngăn ngừa bệnh bướu cổ và hỗ trợ tuyến giáp

Nhờ vậy, củ ấu không chỉ cung cấp năng lượng mà còn giúp tăng cường sức khỏe toàn diện.

Chất xơ và hợp chất hỗ trợ tiêu hóa

Củ ấu có nhiều chất xơ, giúp nuôi lợi khuẩn đường ruột, kích thích enzyme tiêu hóa và ngăn táo bón. Đặc biệt, một hợp chất trong củ ấu có tên AH13 đã được nghiên cứu như một hoạt chất tiềm năng hỗ trợ chống ung thư.

Tác dụng của củ ấu đối với sức khỏe

Không chỉ là thực phẩm giàu dinh dưỡng, củ ấu còn được sử dụng trong y học cổ truyền và dân gian để hỗ trợ điều trị nhiều vấn đề sức khỏe. Dưới đây là 8 tác dụng nổi bật nhất của củ ấu:

1. Thanh nhiệt, giải độc gan

Củ ấu có tính mát, vị ngọt nhẹ, thường được dùng để giải nhiệt, hỗ trợ thải độc gan trong những ngày nắng nóng. Với người hay nổi mẩn, rôm sảy, nóng trong, việc ăn củ ấu luộc hoặc uống nước ép từ củ ấu có thể giúp làm dịu cơ thể, hỗ trợ thanh lọc độc tố tích tụ trong gan, từ đó cải thiện làn da và giảm mụn.

2. Hỗ trợ điều trị tiêu chảy và suy nhược cơ thể

Theo Đông y, củ ấu có thể kiện tỳ, bổ khí, hỗ trợ tiêu hóa và làm giảm tình trạng tiêu chảy, tỳ hư, ăn không tiêu. Với người sau ốm dậy, mệt mỏi hoặc suy nhược, ăn củ ấu hầm hoặc nấu cháo có thể giúp phục hồi thể trạng nhanh hơn.

3. Bổ máu, tăng sức đề kháng

Nhờ chứa sắt, folate, mangan và vitamin C, củ ấu giúp tăng cường sản xuất hồng cầu, bổ sung máu cho người thiếu máu. Ngoài ra, các vitamin nhóm B và chất chống oxy hóa trong củ ấu còn giúp tăng sức đề kháng, ngăn ngừa cảm cúm và bệnh theo mùa.

4. Giúp xương chắc khỏe, ngừa loãng xương

Hàm lượng canxi, magie và photpho trong củ ấu rất có lợi cho xương. Ăn củ ấu thường xuyên giúp tăng mật độ xương, ngăn ngừa thoái hóa, nhất là với người cao tuổi hoặc phụ nữ sau mãn kinh – đối tượng dễ bị loãng xương.

5. Tăng cường miễn dịch, giảm viêm

Củ ấu là nguồn cung cấp kẽm, vitamin C và mangan, giúp kích thích hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn. Nhờ đó, cơ thể có khả năng chống lại virus, vi khuẩn và giảm nguy cơ mắc các bệnh vặt như cảm cúm, viêm họng, nhiễm trùng nhẹ. Đồng thời, củ ấu cũng có tính kháng viêm tự nhiên, giúp giảm tình trạng viêm khớp nhẹ, đau nhức cơ thể và hỗ trợ hồi phục nhanh hơn sau bệnh.

6. Hỗ trợ điều hòa huyết áp, giảm stress

Củ ấu chứa kali, magie và một lượng nhỏ mangan – những khoáng chất giúp điều hòa huyết áp và giảm áp lực lên thành mạch. Kali giúp cân bằng điện giải, ngăn ngừa tình trạng cao huyết áp. Trong khi đó, magie lại có tác dụng giúp cơ thể thư giãn, giảm mệt mỏi thần kinh và căng thẳng. Với người làm việc trí óc hoặc hay mất ngủ, ăn củ ấu đúng cách có thể giúp ổn định tinh thần tốt hơn.

7. Bảo vệ tế bào, chống lão hóa

Chất AH13 và vitamin C trong củ ấu là chất chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ tế bào khỏi tác động của gốc tự do – nguyên nhân gây lão hóa sớm, suy giảm chức năng tế bào và nguy cơ ung thư. Việc ăn củ ấu đều đặn sẽ hỗ trợ làm chậm quá trình lão hóa, giúp da sáng khỏe, nội tạng hoạt động tốt hơn và tăng tuổi thọ tế bào.

8. Hỗ trợ điều trị các bệnh da liễu, dạ dày, cảm cúm

Dân gian sử dụng củ ấu nấu chín hoặc giã nhuyễn để đắp ngoài da trị eczema, mụn cóc, mụn nhọt. Với những người bị loét dạ dày, ăn cháo củ ấu có thể giúp giảm triệu chứng. Ngoài ra, ăn củ ấu khi bị cảm lạnh, cúm nhẹ hoặc ho có đờm cũng giúp làm dịu cổ họng và hỗ trợ phục hồi nhanh hơn.

Cách sử dụng củ ấu 

Củ ấu có thể dùng như món ăn hằng ngày hoặc như một bài thuốc dân gian, tùy theo mục đích sử dụng. Tuy nhiên, để phát huy tối đa hiệu quả mà vẫn đảm bảo an toàn, bạn cần biết cách chế biến và sử dụng hợp lý.

Ăn sống hoặc ép nước – dùng khi nóng trong, mất nước

Với củ ấu tươi đã gọt vỏ sạch, bạn có thể ăn sống với lượng vừa phải hoặc ép lấy nước uống. Cách dùng này phù hợp trong các trường hợp:

• Say nắng, mất nước, sốt nhẹ

• Cảm giác nóng trong, kích thích, bồn chồn

Tuy nhiên, cần rửa sạch kỹ và gọt bỏ vỏ ngoài để tránh bụi bẩn, vi khuẩn bám trên củ do củ sống dưới nước.

Ăn củ ấu luộc – đơn giản, dễ hấp thu

Đây là cách chế biến phổ biến nhất: củ ấu già được luộc chín, bóc vỏ và ăn trực tiếp. Phù hợp cho:

• Người bị tỳ hư, tiêu chảy, chán ăn

• Người mới ốm dậy, thiếu năng lượng

• Phụ nữ có kinh nhiều hoặc bị trĩ ra máu nhẹ

Nên ăn 150–200g/ngày, chia 2 lần vào buổi sáng và chiều.

Nấu cháo, nấu canh – dùng hỗ trợ điều trị bệnh

Củ ấu có thể nấu cùng gạo nếp, gạo tẻ hoặc với các loại dược liệu khác để làm cháo bổ tỳ, dưỡng vị. Có thể dùng cho người:

• Mắc ung thư cổ tử cung, ung thư dạ dày (hỗ trợ điều trị)

• Người già yếu, ăn uống khó tiêu, mệt mỏi kéo dài

Ngoài ra, củ ấu bung nhừ có thể dùng như món canh ăn trong ngày, vừa ngon vừa dễ tiêu hóa.

Kết hợp với các dược liệu khác

Trong dân gian, củ ấu thường được kết hợp với củ mài, đảng sâm, hoàng kỳ, gạo nếp… để tăng hiệu quả. Khi dùng cùng các nguyên liệu này, củ ấu sẽ phát huy được nhiều công dụng như bổ khí, cầm tiêu chảy, hỗ trợ suy nhược lâu ngày.

Một số món ăn từ củ ấu tốt cho sức khỏe

Củ ấu không chỉ là thực phẩm bổ dưỡng mà còn dễ chế biến thành nhiều món ăn đơn giản, ngon miệng và tốt cho sức khỏe. Dưới đây là một vài gợi ý bạn có thể thử:

1. Cháo củ ấu gạo nếp

Nguyên liệu: 30g củ ấu tươi (bỏ vỏ), 30g gạo nếp, một ít đường thốt nốt hoặc muối tùy khẩu vị.

Cách làm: Nấu cháo như thông thường đến khi nhừ. Cháo này giúp bổ tỳ vị, hỗ trợ tiêu hóa, thích hợp với người già yếu, ăn uống kém hoặc viêm ruột mạn.

2. Củ ấu luộc ăn liền

Nguyên liệu: 150g củ ấu già, rửa sạch, để nguyên vỏ.

Cách làm: Luộc chín củ ấu, bóc vỏ và ăn khi còn ấm. Món này giúp giảm mệt mỏi, tiêu chảy nhẹ hoặc tỳ hư, dễ ăn, phù hợp dùng hàng ngày.

3. Siro củ ấu cho người bị trĩ, rong kinh

Nguyên liệu: 250g củ ấu, đường phèn

Cách làm: Nấu củ ấu với nước khoảng 1 giờ, lọc lấy nước, thêm đường đun lại thành siro. Uống 2 lần/ngày giúp giảm huyết nhiệt, hỗ trợ giảm đau rát hậu môn hoặc rong kinh.

4. Củ ấu nấu nhừ dạng cháo lỏng

Nguyên liệu: 20–30g củ ấu đã bóc vỏ

Cách làm: Đun nhỏ lửa cho đến khi củ ấu mềm ra như cháo, dùng 2 lần/ngày. Thích hợp hỗ trợ cho người đang điều trị ung thư cổ tử cung, dạ dày.

Một số bài thuốc dân gian từ củ ấu

Không chỉ là thực phẩm, củ ấu còn được dùng trong nhiều bài thuốc cổ truyền để hỗ trợ điều trị các bệnh thường gặp. Dưới đây là một số cách dùng củ ấu theo kinh nghiệm dân gian:

1. Chữa tỳ vị hư suy ở người cao tuổi

Nguyên liệu:

• 10g đảng sâm

• 10g hoàng kỳ

• 10g bột củ ấu

Cách dùng:
Sắc đảng sâm và hoàng kỳ lấy nước, bỏ bã. Hòa bột củ ấu vào nước sắc, đun nhẹ và uống khi ấm. Dùng mỗi ngày 1 lần giúp bổ khí, kiện tỳ, rất phù hợp cho người cao tuổi ăn kém, hay mệt mỏi.

2. Trị tiêu chảy ra máu (chứng lỵ)

Nguyên liệu:

• 20g vỏ củ ấu

Cách dùng:
Sắc với 500ml nước đến khi còn khoảng 200ml, chia làm 2 lần uống trong ngày. Bài thuốc có tác dụng cầm tiêu chảy, làm mát ruột và cầm máu nhẹ.

3. Trị mụn nhọt, đinh ngón tay

Nguyên liệu:

• Vỏ củ ấu (sao tồn tính)

• Một ít tinh dầu thơm (tùy chọn)

Cách dùng:
Tán nhỏ vỏ củ ấu đã sao, trộn với tinh dầu, bôi trực tiếp lên vùng mụn nhọt hoặc đầu đinh tay. Giúp thu liễm, làm khô mụn và giảm sưng đau.

4. Hỗ trợ điều trị mụn cơm, mụn cóc

Nguyên liệu:

• Củ ấu tươi giã nát

Cách dùng:
Đắp bột củ ấu lên vùng da có mụn cơm, mụn cóc, để qua đêm. Thực hiện mỗi ngày 1 lần. Có tác dụng thanh nhiệt, tiêu độc và làm mềm nhân mụn.

5. Giải độc rượu, cảm nóng, mất nước

Nguyên liệu:

• Củ ấu tươi

• Một ít nước gừng hoặc chanh

Cách dùng:
Ăn sống củ ấu hoặc uống nước ép củ ấu, kết hợp thêm vài lát gừng hoặc chút nước chanh. Giúp giải độc gan, làm dịu cơ thể và phục hồi nhanh sau say nắng.

Những lưu ý khi dùng củ ấu

Dù củ ấu rất tốt cho sức khỏe, nhưng để dùng an toàn và hiệu quả, bạn cần lưu ý một số điều sau:

• Không ăn quá nhiều: Mỗi ngày chỉ nên dùng từ 150–200g củ ấu. Ăn quá nhiều có thể gây đầy bụng, khó tiêu hoặc rối loạn tiêu hóa nhẹ.

• Cẩn thận khi ăn sống: Nếu dùng củ ấu sống, phải rửa thật sạch và gọt bỏ vỏ kỹ lưỡng, tránh nguy cơ nhiễm khuẩn do củ mọc dưới nước.

• Người tiểu đường nên hạn chế: Do củ ấu giàu tinh bột nên người bị tiểu đường cần dùng lượng nhỏ, có kiểm soát.

• Phụ nữ mang thai nên hỏi ý kiến bác sĩ nếu muốn dùng củ ấu thường xuyên để đảm bảo an toàn.

  Củ ấu – Món quà dân dã cho sức khỏe bền lâu

  Từ món ăn quen thuộc đến bài thuốc dân gian, củ ấu thực sự là loại thực phẩm đáng quý trong đời sống hàng ngày. Với vị ngọt mát, dễ chế biến, lại giàu dưỡng chất, củ ấu không chỉ giúp bổ sung năng lượng mà còn hỗ trợ phòng ngừa và điều trị nhiều bệnh thường gặp. Dù là ăn luộc, nấu cháo hay dùng kết hợp với dược liệu khác, chỉ cần dùng đúng cách và điều độ, củ ấu sẽ là một người bạn đồng hành tuyệt vời trên hành trình sống khỏe mỗi ngày.

XEM THÊM:

Thành phần dinh dưỡng trong cá basa

Ăn nấm có tốt cho sức khỏe hay không?