Mất ngủ kéo dài khiến nhiều người rơi vào trạng thái kiệt sức cả về thể chất lẫn tinh thần. Thay vì đi khám để tìm ra nguyên nhân, không ít người lại chọn cách uống thuốc chữa mất ngủ như một biện pháp “cấp cứu” tức thời. Tuy nhiên, việc tự ý sử dụng thuốc ngủ hoặc thuốc an thần mà không có chỉ định từ bác sĩ có thể dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng, từ phụ thuộc thuốc đến ảnh hưởng trí nhớ, thậm chí rối loạn tâm thần nếu dùng sai cách.
Vậy uống thuốc chữa mất ngủ như thế nào cho đúng? Có những loại thuốc nào thường được kê đơn? Khi nào nên dùng, và khi nào nên dừng lại? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ các nhóm thuốc trị mất ngủ phổ biến hiện nay, cách dùng an toàn, cũng như những lưu ý quan trọng trước khi quyết định can thiệp bằng thuốc.
Mất ngủ kéo dài là bệnh gì? Tác hại nếu không điều trị sớm
Mất ngủ không chỉ là rối loạn giấc ngủ tạm thời
Giấc ngủ đóng vai trò thiết yếu trong việc phục hồi năng lượng, điều hòa hormone và sửa chữa tế bào. Mỗi người trưởng thành cần trung bình từ 7–8 giờ ngủ mỗi đêm để duy trì sức khỏe toàn diện. Khi thời gian ngủ bị rút ngắn, chất lượng giấc ngủ kém hoặc mất ngủ kéo dài liên tục nhiều ngày, cơ thể sẽ nhanh chóng phản ứng tiêu cực.
Mất ngủ kéo dài có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân: căng thẳng, rối loạn tâm thần kinh, thay đổi nội tiết, hoặc do ảnh hưởng từ bệnh lý mạn tính. Tình trạng này đặc biệt phổ biến ở người từ 35–60 tuổi – giai đoạn dễ gặp khủng hoảng giấc ngủ do tuổi tác, áp lực công việc và gia đình.
Tác hại toàn diện đến sức khỏe thể chất và tinh thần
Nếu không được can thiệp kịp thời, mất ngủ kéo dài có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng như:
-
Giảm trí nhớ, mất tập trung, làm việc kém hiệu quả
-
Suy giảm miễn dịch, cơ thể dễ mắc bệnh, lâu hồi phục
-
Gia tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch, cao huyết áp, tiểu đường type 2
-
Rối loạn cảm xúc, dễ cáu gắt, lo âu, trầm cảm
Thậm chí, nhiều người rơi vào vòng luẩn quẩn: mất ngủ – stress – dùng thuốc – lệ thuộc thuốc – tiếp tục mất ngủ.
Uống thuốc chữa mất ngủ không đúng cách có thể làm tình trạng tệ hơn
Không ít người vì quá mệt mỏi đã vội uống thuốc chữa mất ngủ mà không qua thăm khám. Việc này có thể khiến người bệnh bỏ qua nguyên nhân thật sự gây mất ngủ, dẫn đến sử dụng thuốc sai mục đích hoặc lệ thuộc thuốc về lâu dài. Hệ quả là cơ thể khó tự điều hòa giấc ngủ một cách tự nhiên, khiến việc điều trị sau này phức tạp hơn rất nhiều.
Mất ngủ uống thuốc gì? Tổng hợp các nhóm thuốc phổ biến hiện nay
Khi mất ngủ kéo dài, việc dùng thuốc là một lựa chọn cần cân nhắc kỹ lưỡng. Không phải ai mất ngủ cũng cần uống thuốc, và không phải thuốc nào cũng phù hợp với mọi người. Dưới đây là tổng hợp các nhóm thuốc thường được sử dụng để điều trị mất ngủ, cùng với công dụng, cách dùng và những lưu ý đi kèm.
1. Thuốc bình thần – Giúp ngủ nhanh nhưng dễ gây lệ thuộc
Nhóm thuốc bình thần thường được kê cho các trường hợp mất ngủ ngắn hạn hoặc do căng thẳng nhất thời. Một số thuốc thường gặp gồm Diazepam (Seduxen), Bromazepam, Clonazepam, Rotunda.
Các thuốc này giúp người bệnh dễ đi vào giấc ngủ hơn bằng cách làm dịu hoạt động thần kinh trung ương. Tuy nhiên, chúng không nên dùng quá 3 ngày liên tiếp, vì nguy cơ gây lệ thuộc thuốc rất cao. Khi đã quen thuốc, người bệnh dù tăng liều vẫn có thể mất ngủ như cũ.
Ngoài ra, thuốc bình thần có thể gây tác dụng phụ như buồn ngủ ban ngày, mệt mỏi, suy giảm trí nhớ, đặc biệt ở người cao tuổi.
→ Nếu bạn đang muốn uống thuốc chữa mất ngủ, tuyệt đối không nên tự mua nhóm thuốc này khi chưa có chỉ định bác sĩ.
2. Thuốc ngủ – Tác dụng mạnh nhưng dễ gây mệt mỏi
Một số thuốc ngủ có thể được sử dụng ngắn hạn để hỗ trợ giấc ngủ, ví dụ như Zolpidem, Phenobarbital. Thuốc giúp gây ngủ nhanh và hiệu quả rõ rệt ngay trong vài ngày đầu tiên sử dụng.
Tuy nhiên, thuốc ngủ không giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của mất ngủ. Nếu dùng lâu dài, người bệnh dễ rơi vào trạng thái lệ thuộc thuốc tương tự như nhóm thuốc bình thần.
Tác dụng phụ thường gặp: chóng mặt, mệt mỏi buổi sáng, rối loạn tiêu hóa, buồn nôn.
→ Người bệnh chỉ nên uống thuốc chữa mất ngủ nhóm này theo đúng đơn của bác sĩ và không dùng quá 3–5 ngày.
3. Thuốc kháng histamin – Gây buồn ngủ nhưng có thể gây mệt
Một số thuốc kháng histamin thế hệ cũ như Promethazine, Dimedrol, Clorpheniramin có tác dụng phụ là gây buồn ngủ. Vì thế, chúng đôi khi được dùng trong điều trị mất ngủ, đặc biệt là mất ngủ do dị ứng, mẩn ngứa về đêm.
Tuy nhiên, thuốc có thể gây khô miệng, chóng mặt, mệt mỏi, giảm tập trung, đặc biệt nếu dùng vào ban ngày.
→ Nếu bạn đang thắc mắc mất ngủ uống thuốc gì khi có kèm theo ngứa, tổ đỉa hoặc viêm da, nhóm thuốc kháng histamin có thể được chỉ định – nhưng cần được kê đơn đúng cách.
4. Thuốc an thần kinh mới – Dành cho mất ngủ kèm lo âu, trầm cảm
Một số thuốc an thần thế hệ mới như Olanzapine, Quetiapine, Amisulpride được chỉ định trong trường hợp người bệnh mất ngủ do lo âu lan tỏa, trầm cảm nhẹ hoặc rối loạn tâm thần.
Thuốc có tác dụng gây ngủ mạnh, nhưng nếu dùng lâu dài có thể gây tăng cân, do tăng cảm giác thèm ăn. Người dùng cũng nên cẩn trọng nếu có tiền sử rối loạn chuyển hóa hoặc béo phì.
→ Khi quyết định uống thuốc chữa mất ngủ, nếu có biểu hiện stress hoặc chán ăn kéo dài, bác sĩ có thể cân nhắc nhóm thuốc này kết hợp cùng các biện pháp hỗ trợ khác.
5. Thuốc chống trầm cảm ba vòng – Tác động sâu, ít lệ thuộc
Các thuốc như Clomipramine, Mirtazapine thuộc nhóm chống trầm cảm 3 vòng, có khả năng tác động lên hệ serotonin và điều hòa giấc ngủ từ bên trong.
Khác với thuốc ngủ, nhóm thuốc này không gây buồn ngủ ngay lập tức, nhưng sau 2–4 tuần sử dụng liên tục, người bệnh sẽ cảm nhận rõ giấc ngủ được cải thiện sâu và bền vững hơn. Ngoài ra, nhóm thuốc này không gây quen thuốc, nên phù hợp để sử dụng lâu dài trong điều trị mất ngủ mãn tính.
Tuy nhiên, thuốc có thể gây tác dụng phụ như: khô miệng, đắng miệng, táo bón, tăng nhịp tim, bí tiểu, nhất là ở người cao tuổi hoặc có u xơ tiền liệt tuyến.
→ Nếu bạn đang tìm hướng uống thuốc chữa mất ngủ an toàn và điều trị tận gốc, nhóm chống trầm cảm ba vòng thường được bác sĩ ưu tiên lựa chọn.
Phác đồ kết hợp thuốc: Khi nào nên phối hợp các nhóm thuốc?
Vì sao phải kết hợp thuốc trong điều trị mất ngủ?
Trong nhiều trường hợp, người bệnh không thể cải thiện giấc ngủ chỉ với một loại thuốc duy nhất. Đặc biệt với những ai mất ngủ kéo dài, kèm theo rối loạn lo âu, trầm cảm nhẹ hoặc tổn thương thần kinh, bác sĩ thường sẽ kết hợp nhiều nhóm thuốc với liều thấp để đạt hiệu quả điều trị tốt mà hạn chế tác dụng phụ.
Mục tiêu của phác đồ kết hợp là:
-
Giúp người bệnh ngủ được ngay từ những ngày đầu
-
Duy trì giấc ngủ sâu và tự nhiên sau khi ngừng các thuốc có nguy cơ lệ thuộc
-
Điều chỉnh nguyên nhân gốc (tâm lý, rối loạn cảm xúc…)
Phác đồ kết hợp phổ biến trong thực hành lâm sàng
Một trong những phác đồ thường được bác sĩ áp dụng là phối hợp ba loại thuốc:
-
Thuốc bình thần (ví dụ: Bromazepam) – liều thấp
-
Thuốc an thần mới (ví dụ: Olanzapine) – liều thấp
-
Thuốc chống trầm cảm ba vòng (ví dụ: Clomipramine) – liều trung bình
Cách sử dụng:
-
Dùng kết hợp cả 3 thuốc trong 2 tuần đầu để hỗ trợ giấc ngủ nhanh và hiệu quả.
-
Sau 2 tuần, ngừng thuốc bình thần để tránh quen thuốc.
-
Sau 4 tuần, tiếp tục ngừng thuốc an thần mới, chỉ duy trì thuốc chống trầm cảm ba vòng trong thời gian dài (tối thiểu 3–6 tháng tùy tình trạng).
Khi nào nên dùng cách phối hợp này?
Nếu bạn đã thử nhiều biện pháp nhưng vẫn không cải thiện được giấc ngủ, hoặc mất ngủ đi kèm với lo âu, trầm cảm nhẹ, đây là lúc nên tham khảo bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn phác đồ kết hợp. Tuyệt đối không tự ý phối hợp thuốc tại nhà khi chưa có hướng dẫn cụ thể.
Việc uống thuốc chữa mất ngủ đúng cách, có chiến lược và theo dõi sát sẽ giúp hạn chế tác dụng phụ và mang lại hiệu quả lâu dài.
Lưu ý khi dùng thuốc chữa mất ngủ: Đừng tự ý điều chỉnh liều
Tự ý dùng thuốc – thói quen nguy hiểm nhưng phổ biến
Không ít người khi gặp tình trạng mất ngủ đã tự mua thuốc an thần, thuốc ngủ hoặc dùng lại toa thuốc cũ mà không tham khảo ý kiến bác sĩ. Đây là một thói quen nguy hiểm và tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe. Việc tự tăng liều, giảm liều hoặc đổi thuốc không đúng có thể gây rối loạn nhịp sinh học, rối loạn thần kinh, thậm chí dẫn đến tình trạng “lờn thuốc”.
Một số người sau vài ngày dùng thấy đỡ mất ngủ liền ngưng thuốc đột ngột, khiến cơ thể chưa kịp thích nghi trở lại với chu kỳ ngủ tự nhiên. Kết quả là tình trạng mất ngủ trở lại, thậm chí còn nghiêm trọng hơn trước.
Dùng thuốc cần có sự theo dõi từ bác sĩ
Khi được chỉ định uống thuốc chữa mất ngủ, bác sĩ sẽ theo dõi sát sao các phản ứng của cơ thể trong từng giai đoạn. Nếu có tác dụng phụ như mệt mỏi, chóng mặt, bí tiểu, khô miệng,… liều lượng và loại thuốc sẽ được điều chỉnh phù hợp. Đây là điều mà người bệnh không thể tự quyết định nếu không có chuyên môn.
Ngoài ra, một số loại thuốc như chống trầm cảm 3 vòng cần thời gian vài tuần mới có hiệu quả, người bệnh không nên nóng vội bỏ thuốc giữa chừng khi thấy chưa cải thiện.
Tuân thủ đúng phác đồ để đạt hiệu quả lâu dài
Dù bạn chọn cách uống thuốc chữa mất ngủ theo đơn bác sĩ hay kết hợp thêm biện pháp tự nhiên, nguyên tắc quan trọng nhất vẫn là tuyệt đối không tự ý điều chỉnh liều hoặc thay đổi loại thuốc. Việc tuân thủ đúng chỉ định là yếu tố quyết định đến hiệu quả điều trị và độ an toàn cho sức khỏe.
Biện pháp hỗ trợ không dùng thuốc – Nên áp dụng song song
Giấc ngủ chất lượng đến từ thói quen lành mạnh
Dù việc uống thuốc chữa mất ngủ có thể giúp cải thiện triệu chứng nhanh chóng, nhưng nếu chỉ dựa vào thuốc mà không điều chỉnh lối sống, giấc ngủ sẽ khó được duy trì ổn định. Vì vậy, các bác sĩ luôn khuyến khích người bệnh kết hợp thêm các biện pháp không dùng thuốc để đạt hiệu quả lâu dài.
Một số thói quen hỗ trợ giấc ngủ tự nhiên
Đi ngủ và thức dậy đúng giờ mỗi ngày
Cố gắng duy trì thời gian đi ngủ – thức dậy cố định, kể cả cuối tuần, sẽ giúp cơ thể thiết lập đồng hồ sinh học ổn định.
Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ
Ánh sáng xanh từ điện thoại, tivi có thể ức chế sản sinh melatonin – hormone điều chỉnh giấc ngủ.
Tạo không gian ngủ lý tưởng
Phòng ngủ nên yên tĩnh, thoáng mát, ánh sáng dịu. Nên tắt đèn mạnh, không để đồng hồ điện tử phát sáng quá gần mắt.
Ăn uống nhẹ nhàng vào buổi tối
Tránh ăn quá no, không dùng thực phẩm nhiều dầu mỡ hoặc thức uống chứa caffeine sau 16h chiều. Thay vào đó, bạn có thể uống một ly sữa ấm hoặc trà hoa cúc trước khi ngủ.
Thư giãn nhẹ nhàng trước giờ ngủ
Nghe nhạc nhẹ, tắm nước ấm, xoa bóp chân tay, hít thở sâu hoặc thiền từ 10–15 phút đều là những cách giúp cơ thể dễ chìm vào giấc ngủ.
Kết hợp sẽ hiệu quả hơn dùng thuốc đơn lẻ
Việc kết hợp thuốc với các biện pháp tự nhiên sẽ giúp tăng hiệu quả khi uống thuốc chữa mất ngủ, đồng thời giúp người bệnh dần quay lại chu kỳ ngủ tự nhiên, giảm phụ thuộc vào thuốc trong tương lai.
Uống thuốc đúng cách để tìm lại giấc ngủ sâu
Giấc ngủ không chỉ là khoảng nghỉ ngơi của cơ thể, mà còn là liều thuốc tự nhiên giúp phục hồi cả thể chất lẫn tinh thần. Khi mất ngủ kéo dài, việc uống thuốc chữa mất ngủ có thể là một giải pháp cần thiết. Tuy nhiên, dùng thuốc thế nào cho đúng, an toàn và hiệu quả mới là điều quan trọng nhất.
Thay vì tự ý dùng thuốc theo cảm tính, hãy lựa chọn một lộ trình điều trị có hướng dẫn của bác sĩ. Đồng thời, kết hợp điều chỉnh lối sống, xây dựng thói quen sinh hoạt lành mạnh và kiên nhẫn với quá trình hồi phục.
Một giấc ngủ ngon không đến từ một viên thuốc, mà đến từ sự hiểu đúng và hành động đúng. Bạn hoàn toàn có thể lấy lại giấc ngủ chất lượng – bắt đầu từ hôm nay.