Bạn đã thay đổi chế độ ăn, kiêng dầu mỡ, hạn chế thực phẩm chiên xào… nhưng khi đi kiểm tra sức khỏe định kỳ, bác sĩ vẫn thông báo mỡ máu vẫn cao? Cảm giác thất vọng, khó hiểu và lo lắng là điều rất dễ gặp phải trong tình huống này.
Thực tế, không phải cứ kiêng ăn mỡ là sẽ kiểm soát được mỡ máu. Mỡ trong máu không chỉ đến từ chất béo trong thực phẩm, mà còn do nhiều yếu tố khác như di truyền, bệnh lý nền, thuốc điều trị hoặc thói quen sống. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân vì sao dù kiêng đủ đường mà mỡ máu vẫn cao, đồng thời gợi ý cách kiểm soát hiệu quả hơn để bảo vệ sức khỏe tim mạch một cách bền vững.
Mỡ máu cao là gì và khi nào là nguy hiểm?
Nhiều người chỉ biết đến khái niệm “mỡ máu” qua những lần xét nghiệm tổng quát, nhưng chưa hiểu rõ bản chất và độ nguy hiểm của tình trạng này. Việc mỡ máu vẫn cao dù đã kiêng khem đôi khi bắt nguồn từ sự thiếu hiểu biết về mỡ máu.
Mỡ máu là gì?
Mỡ máu (còn gọi là lipid máu) là chất béo có trong máu, bao gồm:
-
Cholesterol toàn phần
-
LDL (cholesterol xấu)
-
HDL (cholesterol tốt)
-
Triglyceride (chất béo trung tính)
Các chất này đều đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của cơ thể. Tuy nhiên, khi vượt quá ngưỡng an toàn, chúng trở thành yếu tố nguy cơ gây bệnh tim mạch, đột quỵ và nhiều biến chứng khác.
Chỉ số mỡ máu bao nhiêu là cao?
Dưới đây là mức đánh giá mỡ máu theo chuẩn:
-
Cholesterol toàn phần ≥ 240 mg/dL → cao
-
LDL-C từ 160 – 189 mg/dL → cao, ≥ 190 mg/dL → rất cao
-
HDL-C < 40 mg/dL ở nam, < 50 mg/dL ở nữ → thấp, nguy cơ tim mạch cao
-
Triglyceride từ 200 – 499 mg/dL → cao, ≥ 500 mg/dL → rất cao
Nếu bạn có một hoặc nhiều chỉ số trên vượt ngưỡng, thì dù đã kiêng dầu mỡ, mỡ máu vẫn cao là điều hoàn toàn có thể xảy ra. Khi đó, cần tìm nguyên nhân khác để điều chỉnh sớm.
Nguy cơ khi không kiểm soát mỡ máu
-
Đột quỵ, nhồi máu cơ tim, xơ vữa động mạch
-
Tắc mạch máu ngoại biên
-
Biến chứng ở mắt, thận, gan, đặc biệt nếu kèm theo tiểu đường hoặc huyết áp cao
Việc hiểu rõ bản chất của mỡ máu là bước đầu để không còn bối rối khi thấy mỡ máu vẫn cao, từ đó có hướng điều chỉnh phù hợp và hiệu quả hơn.
Vì sao kiêng dầu mỡ mà mỡ máu vẫn cao? – 5 nguyên nhân phổ biến
Việc kiêng chất béo, hạn chế dầu mỡ là cần thiết, nhưng nếu mỡ máu vẫn cao, rất có thể bạn đang bỏ sót những nguyên nhân quan trọng dưới đây.
1. Yếu tố di truyền
Một trong những lý do khiến mỡ máu vẫn cao dù đã ăn uống kiêng khem chính là yếu tố di truyền. Đây được gọi là tình trạng tăng cholesterol máu gia đình (FH) – một rối loạn di truyền khiến cơ thể không thể loại bỏ cholesterol LDL dư thừa.
Nếu trong gia đình có người từng bị mỡ máu cao, bệnh tim mạch sớm (nam < 55 tuổi, nữ < 65 tuổi), bạn có nguy cơ cao mắc bệnh mà không hề hay biết. Trong trường hợp này, việc ăn kiêng chỉ giúp cải thiện một phần. Muốn kiểm soát tốt mỡ máu, bạn cần kết hợp theo dõi định kỳ và điều trị y khoa chuyên sâu.
2. Mắc các bệnh lý nền
Không ít người bị đái tháo đường, suy giáp, bệnh thận mạn tính, gan nhiễm mỡ… dù đã ăn uống lành mạnh nhưng mỡ máu vẫn cao. Lý do là các bệnh lý này ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa lipid trong máu.
Ví dụ, người suy giáp có tốc độ trao đổi chất chậm, dễ tích tụ mỡ thừa. Người tiểu đường có khả năng kiểm soát đường và mỡ kém, dễ tăng triglyceride và LDL. Vì vậy, nếu bạn có bệnh nền, điều trị mỡ máu sẽ phải kết hợp với kiểm soát bệnh chính.
3. Tác dụng phụ của một số loại thuốc
Một nguyên nhân ít được để ý là tác dụng phụ từ thuốc điều trị bệnh khác. Một số thuốc có thể làm rối loạn mỡ máu, bao gồm:
-
Thuốc lợi tiểu Thiazid
-
Thuốc chống trầm cảm, chống động kinh
-
Corticoid, estrogen, thuốc tránh thai
-
Thuốc điều trị HIV, ức chế miễn dịch sau ghép tạng
Nếu bạn đang dùng các thuốc kể trên mà thấy mỡ máu vẫn cao, hãy trao đổi với bác sĩ để điều chỉnh liều hoặc đổi thuốc phù hợp hơn.
4. Lười vận động, căng thẳng kéo dài
Không phải chỉ kiêng mỡ là đủ. Nếu bạn vẫn ít vận động, ngồi nhiều, căng thẳng thường xuyên, mỡ máu vẫn cao là điều dễ hiểu. Vận động giúp tăng HDL (cholesterol tốt), giảm LDL và triglyceride.
Căng thẳng kéo dài làm cơ thể tiết ra nhiều cortisol – loại hormone gây tích trữ mỡ. Đồng thời, người căng thẳng cũng thường ăn uống mất kiểm soát, ngủ kém, ít vận động, càng khiến tình trạng mỡ máu trầm trọng hơn.
5. Ăn nhiều tinh bột, đường, đồ ngọt thay vì chất béo lành mạnh
Đây là sai lầm phổ biến nhất. Nhiều người nghĩ rằng chỉ cần tránh dầu mỡ là sẽ kiểm soát được mỡ máu, nhưng lại vô tình ăn quá nhiều cơm trắng, bánh mì, bánh ngọt, nước có gas, trà sữa…
Những thực phẩm giàu tinh bột nhanh và đường sẽ chuyển hóa thành triglyceride trong máu – một trong 4 chỉ số mỡ máu. Chính vì thế, dù kiêng chất béo, mỡ máu vẫn cao vì bạn vẫn nạp vào quá nhiều “đường ẩn” từ đồ ăn ngọt và tinh bột trắng.
Kiểm soát mỡ máu không chỉ là kiêng mỡ, mà cần hiểu đúng về nguyên nhân thực sự. Khi biết rõ lý do vì sao mỡ máu vẫn cao, bạn sẽ có hướng điều chỉnh toàn diện, hiệu quả và khoa học hơn.
Những thói quen giúp kiểm soát mỡ máu hiệu quả
Sau khi đã hiểu vì sao dù kiêng dầu mỡ nhưng mỡ máu vẫn cao, việc tiếp theo là thiết lập một lối sống lành mạnh, toàn diện để kiểm soát các chỉ số mỡ trong máu ổn định lâu dài. Dưới đây là những thói quen đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả.
1. Ăn chất béo lành mạnh thay vì kiêng hoàn toàn
Đừng loại bỏ hoàn toàn chất béo khỏi khẩu phần ăn. Cơ thể vẫn cần chất béo – nhưng là chất béo tốt. Hãy chọn:
-
Dầu thực vật: dầu oliu, dầu đậu nành, dầu hướng dương
-
Cá béo: cá hồi, cá thu, cá ngừ
-
Hạt và quả khô: hạt chia, hạnh nhân, óc chó
Thay vì kiêng mỡ triệt để mà mỡ máu vẫn cao, hãy thay thế mỡ xấu bằng mỡ tốt – vừa có lợi cho tim mạch, vừa hỗ trợ tăng cholesterol tốt HDL.
2. Bổ sung chất xơ và giảm tinh bột xấu
Chất xơ có vai trò quan trọng trong việc giảm hấp thu cholesterol xấu và triglyceride. Bạn nên ăn nhiều:
-
Rau xanh: rau muống, rau cải, bắp cải, súp lơ
-
Trái cây ít ngọt: bưởi, táo, lê, ổi
-
Ngũ cốc nguyên hạt: yến mạch, gạo lứt, hạt lanh
Đồng thời, hãy hạn chế tinh bột tinh chế như cơm trắng, bún, bánh mì trắng – vì chúng làm tăng triglyceride rất nhanh, khiến mỡ máu vẫn cao dù không ăn mỡ.
3. Vận động mỗi ngày ít nhất 30 phút
Tập thể dục đều đặn là cách giúp:
-
Tăng HDL (cholesterol tốt)
-
Giảm LDL và triglyceride
-
Cải thiện cân nặng và sức khỏe tim mạch
Chỉ cần đi bộ nhanh, đạp xe, tập yoga hoặc bơi lội ít nhất 30 phút mỗi ngày cũng đủ giúp cơ thể kiểm soát mỡ máu tốt hơn. Vận động còn giúp giảm stress – một yếu tố khiến mỡ máu vẫn cao mà ít ai để ý.
4. Giữ cân nặng ổn định và ngủ đủ giấc
Tăng cân quá mức sẽ kéo theo tình trạng rối loạn chuyển hóa, gây tăng triglyceride và LDL. Do đó, hãy giữ BMI trong ngưỡng khỏe mạnh và ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi ngày để ổn định hormone và chuyển hóa mỡ hiệu quả hơn.
5. Kiểm tra mỡ máu định kỳ
Dù bạn thấy cơ thể khỏe mạnh, việc xét nghiệm mỡ máu định kỳ 3–6 tháng/lần là điều nên làm. Nhờ đó, bạn sẽ theo dõi được tiến triển, phát hiện sớm nếu mỡ máu vẫn cao, và có hướng điều chỉnh kịp thời.
Khi nào cần điều trị bằng thuốc?
Không phải ai bị mỡ máu cao cũng phải dùng thuốc ngay. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, việc điều chỉnh lối sống là chưa đủ và thuốc điều trị là cần thiết để phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.
Khi nào nên dùng thuốc?
Bạn có thể được bác sĩ chỉ định dùng thuốc nếu thuộc một trong các nhóm sau:
-
Chỉ số LDL-C ≥ 190 mg/dL: Đây là mức rất cao, nguy cơ tim mạch nghiêm trọng
-
Đã mắc bệnh tim mạch, đột quỵ, tiểu đường type 2: Cần kiểm soát chặt chẽ mỡ máu
-
Thay đổi lối sống sau 3–6 tháng mà mỡ máu vẫn cao
-
Có tiền sử gia đình bị bệnh tim mạch sớm
Tuân thủ điều trị để đạt hiệu quả
Người bệnh cần dùng thuốc đúng liều, đủ thời gian theo chỉ định. Không nên tự ý ngưng thuốc khi thấy chỉ số mỡ máu cải thiện, vì bệnh có thể âm thầm tái phát. Nếu bạn lo lắng vì đã kiêng mỡ kỹ lưỡng mà mỡ máu vẫn cao, hãy gặp bác sĩ để được tư vấn dùng thuốc kết hợp đúng cách.
Kiêng mỡ là chưa đủ, phải nhìn rộng hơn
Việc loại bỏ dầu mỡ khỏi bữa ăn chỉ là một phần nhỏ trong hành trình kiểm soát mỡ máu. Nếu chỉ chăm chăm kiêng chất béo mà bỏ qua các yếu tố như di truyền, bệnh lý nền, thuốc men hay lối sống thiếu vận động, thì khả năng cao mỡ máu vẫn cao dù bạn ăn rất kiêng.
Muốn điều chỉnh mỡ máu hiệu quả, bạn cần hiểu rõ cơ thể mình, ăn đúng – chứ không phải chỉ ăn ít, vận động đều – chứ không chỉ ngồi kiêng khem. Khi biết rõ nguyên nhân, bạn sẽ không còn hoang mang mỗi khi xét nghiệm mỡ máu mà chỉ số vẫn chưa đẹp như mong muốn.
Hãy lắng nghe cơ thể, phối hợp với bác sĩ và điều chỉnh toàn diện để giữ tim mạch khỏe mạnh lâu dài.
XEM THÊM: